Định chế tài chính là gì? Những điều cần biết về định chế tài chính

Định chế tài chính là gì? Các tổ chức hoạt động như cầu nối giữa những người có vốn và những người đang cần vốn. Vì vậy, các định chế tài chính đóng vai trò rất quan trọng trong cơ cấu của nền kinh tế. Vậy định chế tài chính là gì? Chức năng, vai trò của định chế tài chính ra sao?

Định chế tài chính, hay Financial Institution trong tiếng Anh, là một thuật ngữ phổ biến từ Miền Nam trước năm 1975, thường xuất hiện trong các tài liệu về tài chính và ngân hàng. Trong hai cuốn từ điển chuyên ngành tài chính ngân hàng, nghĩa của “financial institutions” được giới chuyên môn định nghĩa như sau:

• “Định chế tài chính là tập hợp của các tổ chức thương mại và tổ chức công cộng tham gia vào việc giao dịch, cung cấp vốn, mượn vốn và đầu tư tiền tệ. Thuật ngữ này thường được áp dụng để chỉ các bên trung gian trong hệ thống tài chính.” – (The group of commercial and public organizations engaged in exchanging, lending, borrowing, and investing money. The term is often used as an alternative for financial intermediaries) – Graham Bannock và William Manser (năm 1989) Dictionary of Finance, Second edition, 1995, London: Penguin Book.
• “Một tổ chức gom góp vốn từ công chúng để đầu tư vào các tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, các công cụ tài chính trên thị trường tiền tệ, tài khoản tiết kiệm tại ngân hàng hoặc cung cấp dịch vụ vay…” – (Institution that collects funds from the public to place in financial assets such as stocks, bonds, money market instruments, bank deposits, or loans…) – John Downes và Jordan Elliot Goodman (năm 1994) Dictionary of Finance and Investment Terms, Third edition, New York: Barron’s.

Thông qua định nghĩa trên, ta có thể hiểu định chế tài chính là một dạng doanh nghiệp với tài sản chủ yếu là các tài sản tài chính, hay còn gọi là các loại trái quyền như cổ phiếu, trái phiếu và các khoản cho vay, thay vì tài sản vật chất như nhà cửa, công cụ dụng cụ và nguyên vật liệu. Chúng cung cấp dịch vụ cho khách hàng vay mượn hoặc mua bán chứng khoán trong thị trường tài chính.

Ngoài ra, định chế tài chính còn cung cấp một loạt các dịch vụ tài chính khác, bao gồm bảo hiểm, giữ hộ tài sản có giá trị, mua bán hợp đồng hưu bổng và cung cấp các cơ chế thanh toán, chuyển tiền và lưu trữ thông tin tài chính.

Nói một cách tổng quan, định chế tài chính (FI) là các tổ chức hoạt động trong lĩnh vực xử lý các giao dịch tài chính và tiền tệ như tiền gửi, trao đổi tiền tệ, cho vay hoặc đầu tư. Các định chế tài chính bao gồm đa dạng các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ tài chính như ngân hàng, công ty tín thác, công ty môi giới, công ty bảo hiểm và các đại lý đầu tư.

Tại các nền kinh tế phát triển như hiện nay, gần như tất cả mọi người sống trong đó đều có nhu cầu định kỳ hoặc liên tục đối với các dịch vụ mà các định chế tài chính cung cấp. Tùy thuộc vào quy mô cũng như phạm vi địa lý mà các định chế tài chính sẽ có sự khác nhau.

Dù ít dù nhiều thì các định chế tài chính luôn phục vụ một phần lớn dân số thông qua các hoạt động nào đó, bởi tài chính là một yếu tố quan trọng đối với mọi nền kinh tế. Các cá nhân và doanh nghiệp đều dựa vào chúng để thực hiện các giao dịch và đầu tư. Chính phủ cũng coi việc điều tiết và giám sát các ngân hàng và định chế tài chính là hết sức cần thiết, vì chúng đóng vai trò then chốt trong cấu trúc kinh tế. Lịch sử đã chứng kiến những vụ phá sản của các định chế tài chính gây ra sự hoảng loạn.

Tại Hoa Kỳ, FDIC (Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang) bảo hiểm các tài khoản tiền gửi để bảo đảm an toàn tài chính cho cá nhân và doanh nghiệp. Sự mạnh mẽ của hệ thống ngân hàng là cơ sở của sự ổn định kinh tế của bất kỳ quốc gia nào. Sự mất niềm tin vào các định chế tài chính có thể gây ra tình trạng chạy đua của các ngân hàng.

Như đã đề cập ở trên, các định chế tài chính là các doanh nghiệp cung cấp nhiều loại dịch vụ tài chính cho khách hàng. Họ thu nhận tiền từ những người có nhu cầu tiết kiệm tiền và dùng chúng để cho những người đang cần tiền vay. Điều này giúp kết nối người tiết kiệm và người vay, từ đó tạo điều kiện cho các giao dịch tài chính diễn ra thuận lợi. Ví dụ, họ cho phép người muốn vay tiền sử dụng vốn từ người tiết kiệm.

Vai trò của định chế tài chính là gì?

Chúng ta đã biết được định nghĩa của định chế tài chính. Vậy vai trò của định chế tài chính là gì? Định chế tài chính đóng vai trò là những cầu nối giữa nguồn vốn và nhu cầu vốn trong nền kinh tế. Sự tồn tại của chúng là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển kinh tế. Các vai trò chính của định chế tài chính bao gồm:

Giảm bớt chi phí giao dịch

Là một phần quan trọng của hệ thống tài chính, định chế tài chính giúp giảm thiểu các chi phí giao dịch như chi phí tìm kiếm, chi phí thực hiện giao dịch, chi phí do quy mô và chi phí hiểu biết.

Giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư

Định chế tài chính mang lại sự đa dạng trong các loại hình và sản phẩm dịch vụ, từ đó giúp giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư thông qua việc đa dạng hóa danh mục đầu tư. Hơn nữa, tính chuyên nghiệp cao của định chế tài chính cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro do thiếu hiểu biết của các nhà đầu tư.

Thiết lập các cơ chế thanh toán

Một số tổ chức tài chính có nhiệm vụ cung cấp các phương pháp và công cụ thanh toán, như ngân hàng thương mại chẳng hạn. Sự phát triển của các phương thức thanh toán, đặc biệt là các phương thức không sử dụng tiền mặt, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tăng cường hiệu suất và tốc độ hoạt động của thị trường.

Định chế tài chính được phân loại như thế nào?

Các định chế tài chính được phân loại thành hai nhóm chính: Định chế tài chính trung gian và Định chế tài chính bán trung gian.

Định chế tài chính trung gian là những tổ chức tài chính nằm ở vị trí trung gian giữa nguồn cung và nguồn cầu vốn. Chúng hoạt động như một bên trung gian đầu tư, tạo điều kiện cho việc giao dịch giữa các bên bằng cách mua và bán các tài sản tài chính. Kỹ thuật này thường được thực hiện thông qua việc mua tài sản của một bên và bán cho bên cầu vốn khác. Điều này dẫn đến việc tạo ra các giao dịch tài chính gián tiếp trên thị trường tài chính. Các định chế tài chính trung gian thường bao gồm:

• Các tổ chức nhận tiền gửi bao gồm các thực thể như ngân hàng thương mại, hiệp hội tiết kiệm và cho vay, ngân hàng tiết kiệm hỗ trợ, các liên hiệp tín dụng và hợp tác xã tín dụng.
• Các tổ chức tiết kiệm theo hợp đồng: thường là các công ty bảo hiểm và quỹ trợ cấp.
• Các trung gian đầu tư, như công ty tài chính và quỹ đầu tư, cũng có vai trò quan trọng trong phân loại này.

Các định chế tài chính bán trung gian là những tổ chức đứng giữa nguồn cung và nguồn cầu vốn giúp họ có thể gặp nhau, thường hoạt động như một nhà môi giới. Họ không tạo ra các tài sản tài chính của riêng mình như các định chế tài chính trung gian. Thay vào đó, họ giúp chuyển giao các tài sản tài chính từ người phát hành đến người mua, từ đó tạo điều kiện cho việc chuyển vốn từ nguồn cung vốn đến nguồn cầu vốn. Ví dụ điển hình cho các định chế tài chính bán trung gian bao gồm công ty chứng khoán và ngân hàng đầu tư.

Các hình thức phổ biến của định chế tài chính là gì?

Ngân hàng trung ương

Ngân hàng trung ương của một nước là tổ chức tài chính có trách nhiệm giám sát và điều hành các ngân hàng khác tại quốc gia đó. Ở Hoa Kỳ, Ngân hàng Dự trữ Liên bang là ngân hàng trung ương, đảm nhận vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách tiền tệ và giám sát các tổ chức tài chính. Người tiêu dùng thường không trực tiếp tương tác với ngân hàng trung ương; thay vào đó, các tổ chức tài chính lớn làm việc trực tiếp với Ngân hàng Dự trữ Liên bang sẽ cung cấp sản phẩm và dịch vụ đến cộng đồng.

Các ngân hàng thương mại và bán lẻ

Trong quá trình tiến triển, các ngân hàng thương mại truyền thống đã mở rộng dịch vụ của mình để phục vụ cả người tiêu dùng cá nhân và doanh nghiệp. Ngày nay, hầu hết các ngân hàng lớn cung cấp một loạt sản phẩm và dịch vụ như tài khoản tiền gửi, cho vay và tư vấn tài chính cho cả hai phân khúc này. Các sản phẩm phổ biến tại các ngân hàng bán lẻ và thương mại bao gồm: tài khoản séc và tiết kiệm, các khoản vay cá nhân và thế chấp, chứng chỉ tiền gửi (CDs), thẻ tín dụng và tài khoản ngân hàng kinh doanh.

Các liên hiệp tín dụng

Liên hiệp tín dụng, được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau trên khắp thế giới, là một loại tổ chức hợp tác thuộc sở hữu của các thành viên và không mục đích lợi nhuận. Các liên hiệp tín dụng này được thành lập và điều hành bởi các thành viên chứ không giống như các ngân hàng và tổ chức tài chính khác. Trong một liên hiệp tín dụng, lợi nhuận đều sẽ được chia sẻ giữa các thành viên với nhau. Không có một tiêu chuẩn cụ thể cho một liên hiệp tín dụng, có thể bao gồm một tổ chức với một vài thành viên hoặc một tổ chức lớn với hàng ngàn thành viên.

Liên hiệp tín dụng được thành lập để phục vụ các đối tượng cụ thể theo lĩnh vực là thành viên của tổ chức, như giáo viên hoặc thành viên của quân đội. Mặc dù các sản phẩm được cung cấp có thể tương tự như các dịch vụ của ngân hàng thương mại, các liên hiệp tín dụng được sở hữu bởi các thành viên và hoạt động dựa trên lợi ích của chính họ.

Trong một liên hiệp tín dụng, các thành viên đóng góp tiền vào ngân hàng để cung cấp các khoản vay cho nhau. Sau đó, số lợi nhuận thu được sẽ được dùng để tài trợ cho các dự án hoặc các dịch vụ vì lợi ích chung của cộng đồng. Một số dịch vụ mà các liên hiệp tín dụng cung cấp bao gồm ngân hàng trực tuyến, tài khoản cổ phần (tiết kiệm), tài khoản chuyển khoản (giao dịch), thẻ tín dụng và chứng chỉ tiền gửi (chứng chỉ cổ phần có kỳ hạn).

Các hiệp hội tiết kiệm và cho vay

Các tổ chức tài chính trong hiệp hội tiết kiệm và cho vay cung cấp và nắm giữ lẫn nhau không quá 20% tổng số tiền cho vay cho các doanh nghiệp được liệt kê trong danh mục của hiệp hội. Các khách hàng cá nhân thường sử dụng các dịch vụ của hiệp hội tiết kiệm và cho vay để mở các tài khoản tiền gửi, vay tiêu dùng cá nhân và vay thế chấp.

Ngân hàng và công ty đầu tư

Các ngân hàng đầu tư thường không nhận tiền gửi. Thay vào đó, họ sẽ phát hành chứng khoán để giúp các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ huy động vốn. Các công ty đầu tư, thường được biết đến là các công ty quỹ tương hỗ, thu hút vốn từ các nhà đầu tư cá nhân và tổ chức để cung cấp cho họ quyền truy cập vào thị trường chứng khoán lớn hơn.

Các công ty môi giới chứng khoán

Các công ty môi giới chứng khoán hỗ trợ cá nhân và tổ chức trong quá trình mua bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư. Khách hàng của họ có thể thực hiện giao dịch cổ phiếu, trái phiếu, quỹ tương hỗ, quỹ giao dịch ngoại hối (ETF), và một số loại đầu tư khác.

Công ty môi giới chứng khoán đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho việc mua bán các chứng khoán tài chính giữa người mua và người bán. Họ phục vụ khách hàng bằng cách tuyển dụng các nhà môi giới chứng khoán để hỗ trợ trong việc giao dịch các loại chứng khoán. Sau khi giao dịch thành công, người môi giới sẽ nhận được một khoản hoa hồng hoặc đền bù. Các công ty môi giới chứng khoán có dịch vụ đầy đủ thường cung cấp luôn cả các dịch vụ lập kế hoạch tài chính, tư vấn thuế, kế hoạch bất động sản và các hoạt động tư vấn khác.

Công ty môi giới chiết khấu thường ít bị tính phí hơn so với các công ty môi giới truyền thống, và khách hàng ở đây sẽ thực hiện giao dịch thông qua các hệ thống trên máy tính. Các công ty môi giới trực tuyến sẽ cung cấp một trang web để khách hàng thực hiện giao dịch trên đó.

Dịch vụ được cung cấp bao gồm: Bảo hiểm, Chứng khoán,Thẻ tín dụng, Cho vay, Thế chấp, Thị trường tiền tệ và Viết séc.

Công ty bảo hiểm

Các công ty bảo hiểm là các tổ chức tài chính giúp cá nhân và doanh nghiệp chuyển rủi ro mất mát, thiệt hại để giảm bớt gánh nặng cho họ. Cá nhân và doanh nghiệp sẽ sử dụng các công ty bảo hiểm để bảo vệ mình khỏi các mất mát tài chính do tử vong, gặp tai nạn, bị tàn tật và thiệt hại về tài sản.

Công ty quản lý tài sản

Công ty quản lý tài sản tạo thu nhập bằng cách cung cấp cho nhà đầu tư nhiều sự lựa chọn hơn so với việc tự mình đầu tư bởi họ có các nguồn lực lớn. Cụ thể, họ sẽ đầu tư các quỹ tổng hợp của khách hàng vào các loại chứng khoán phù hợp với mục tiêu tài chính đã được công bố trước đó. Các công ty này chủ yếu quản lý các quỹ đầu cơ, quỹ tương hỗ và quỹ kế hoạch hưu trí. Ngoài ra, họ cũng sẽ thu phí dịch vụ hoặc hoa hồng và có thể tính một khoản phí cố định hoặc một phần trăm của tổng tài sản đang được quản lý.

Các tổ chức bán lẻ

Các nhà bán lẻ sẽ bán hàng hóa trực tiếp cho người tiêu dùng nhằm mục đích thu về lợi nhuận. Điều này được họ thực hiện thông qua nhiều kênh phân phối khác nhau. Các tổ chức bán lẻ có thể có quy mô đa dạng, từ các cửa hàng gia đình nhỏ đến các siêu thị lớn. Những nhà bán lẻ lớn thường mua hàng trực tiếp từ các nhà sản xuất hoặc đại lý buôn. Sau đó, họ sẽ bán sản phẩm đến tay người tiêu dùng cuối cùng với một giá đã được xác định từ trước. Hầu hết nhà bán lẻ không tự sản xuất sản phẩm mà thường hoạt động như một môi giới để lấy hàng từ các nhà buôn và bán chúng cho người tiêu dùng.

Các hiệp hội nhà ở

Hiệp hội nhà ở là một tổ chức tài chính cung cấp các dịch vụ ngân hàng và tài chính cho các thành viên, thuộc sở hữu của chính họ như một tổ chức tương hỗ. Các dịch vụ mà Hiệp hội nhà ở cung cấp bao gồm thế chấp và các tài khoản tiền gửi có thể rút được. Ngoài ra, các hiệp hội này thường được hỗ trợ bởi các công ty bảo hiểm. Thuật ngữ “Hiệp hội nhà ở” có nguồn gốc từ thế kỷ XIX tại Anh Quốc. Tổ chức này được thành lập từ một nhóm người cùng tiết kiệm trong việc mua nhà. Mặc dù bắt nguồn ở nước Anh nhưng ngày nay các Hiệp hội nhà ở cũng tồn tại và phát triển ở nhiều quốc gia khác như Australia, Ireland và Jamaica.

Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu định chế tài chính là gì cũng như những loại hình định chế tài chính phổ biến hiện nay. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho các bạn những thông tin bổ ích trong quá trình đầu tư của mình.