Bank Run là gì? Sự tác động của Bank Run lên thị trường

Bank Run là gì? Chắc hẳn đa số chúng ta đều ít nhất một lần nghe qua cụm từ “Bank Run” nhưng để hiểu hết nghĩa về chúng thì chưa chắc có nhiều người biết được. Bank Run được hiểu chung là hiện tượng rút tiền hàng loạt tại ngân hàng. Có thể nói rằng sự kiện này có tác động khá tiêu cực, tạo ra những rủi ro đáng lo ngại cho không chỉ các trung gian tài chính mà còn trên toàn bộ nền kinh tế toàn cầu. Hãy cùng tìm hiểu về hiện tượng Bank Run trong bài viết này.

Hiện tượng Bank Run là gì?

Bank Run được hiểu là việc nhiều khách hàng trong cùng một thời điểm tiến hành rút tiền tại các định chế tài chính hoặc tại các ngân hàng thương mại. Giải thích cho hành động này là do các ngân hàng đang nhận tiền gửi có dấu hiệu phá sản trong tương lai gần hoặc rơi vào tình trạng khó khăn.

Đa số ngân hàng đều áp dụng cơ chế Partial Reserve. Khi xảy ra hiện tượng Bank Run, với một đơn vị ngân hàng sẽ không có khả năng có đủ ngân sách để đáp ứng kịp thời nhiều yêu cầu rút tiền trong cùng một thời điểm vì số tiền từ khách hàng gửi đã được dùng cho đầu tư hoặc cho vay. Vào các thời điểm này, ngân hàng sẽ khó có đủ năng lực để có thể chi trả cho khách hàng của mình hoặc thậm chí rơi vào tình trạng xấu hơn là không có khả năng thanh toán.

Khi hiện tượng Bank Run xảy ra, các ngân hàng thương mại bắt buộc phải gia tăng thêm số tiền mặt vào trong kho dự trữ với mục đích nâng mức thanh khoản để có thể nhanh chóng đáp ứng được yêu cầu rút tiền hàng loạt của khách hàng. Ngân hàng thương mại khi đối mặt với sự kiện Bank Run có thể tiến hành vay mượn từ ngân hàng trung ương, ngân hàng khác hoặc bán tài sản của mình,…

Một số lý do có thể xảy ra hiện tượng rút tiền hàng loạt tại ngân hàng của người gửi như sau:

• Thông thường, các ngân hàng sẽ lấy tiền gửi của khách hàng này đem cho khách hàng vay. Khi ngân hàng rơi vào tình trạng thua lỗ, khách hàng gửi tiền gặp rủi ro khi những khách hàng vay từ ngân hàng này không có năng lực chi trả.
• Sự tác động từ những sự kiện kinh tế chính trị sẽ tạo nên hiệu ứng dây chuyền có sức ảnh hưởng lớn. Ví dụ: sự kiện bong bóng nhà đất trong năm 2007-2008 đã tạo ra một cuộc khủng hoảng kinh tế trầm trọng cho lịch sử thế giới.
• Khách hàng bị tác động bởi những tin đồn được lan truyền chưa được chứng thực. Điều này làm hoang mang dư luận và kéo đến sự việc Bank Run.

Một số thông tin cơ bản về ngân hàng thương mại

Giới thiệu chung về ngân hàng thương mại

Ngân hàng thương mại là một đơn vị kinh doanh tiền tệ với đa dạng các hình thức nghiệp vụ, hay nói cách khác ngân hàng thương mại hoạt động chủ yếu với vai trò là người trung gian giữa người dư vốn và người thiếu vốn. Từ đó, ngân hàng có chức năng trong việc huy động nguồn vốn từ những người thừa vốn để cho người thiếu vốn vay. Ngân hàng thương mại sẽ thu về lợi nhuận từ phần chênh lệch lãi suất cho vay và lãi suất huy động. Nhờ hoạt động trên mà ngân hàng có thể đảm bảo được việc phân luồng những nguồn lực kinh tế một cách có hiệu quả và tạo ra động lực giúp cho nền kinh tế phát triển.

Số tiền huy động của ngân hàng có thể tồn tại ở nhiều hình thức khác nhau như: tiền gửi khách hàng, phát hành trái phiếu, vay vốn từ một số đơn vị tài chính khác,…

Những hoạt động trên từ ngân hàng sẽ mang đến lợi ích cho nhiều nhóm đối tượng khác nhau như:

• Chính ngân hàng đó trong việc mang về lợi nhuận thông qua quá trình kinh doanh vốn.
• Đối với người gửi: có thêm tiền lời từ nguồn vốn nhàn rỗi của mình – hay được gọi là tiền lãi.
• Đối với người vay: có được nguồn vốn để hỗ trợ cho hoạt động kinh doanh, trang trải cuộc sống của mình.

Bài viết hôm nay sẽ đi sâu vào phân tích về tiền gửi của khách hàng qua các nội dung chính, bao gồm:

• Khoản tiền gửi của khách hàng được chia làm 2 loại tiền gửi là có kỳ hạn và không có kỳ hạn.
• Ngân hàng dùng số tiền gửi của khách hàng cho vay như thế nào?
• Số tiền đã gửi trong tài khoản ngân hàng vẫn có khả năng được dùng để cho vay dù người gửi không gửi vào dưới dạng tiết kiệm qua hình thức điện tử.

Hình thức hoạt động của việc dự trữ một phần

Dự trữ một phần được hiểu là hoạt động mà ngân hàng thương mại sẽ dùng số tiền gửi của khách hàng (bao gồm tiền gửi có kỳ hạn hoặc không có kỳ hạn) để cho vay với mục đích thu về lợi nhuận cho ngân hàng. Như đã đề cập đến ở phần trên, số tiền trong tài khoản thanh toán của mỗi cá nhân – số tiền mà khách hàng dùng để chuyển khoản thanh toán cho các hoạt động thông thường vẫn có thể được dùng để cho vay.

Ngân hàng dự trữ sẽ phải ban hành những quy định liên quan đến mức dự trữ bắt buộc mà ngân hàng thương mại nào cũng phải có để đảm bảo tính thanh khoản tốt nhất. Điều này có nghĩa là khi trong cùng một thời điểm mà lượng khách hàng yêu cầu rút tiền quá đông thì phía ngân hàng vẫn có khả năng giải quyết được vấn đề này.

Trong một vài trường hợp, nếu ngân hàng thương mại bất kỳ không đảm bảo đáp ứng được những quy định liên quan đến nguồn dự trữ bắt buộc này thì ngân hàng đó phải tiến hành đi vay ngắn hạn tại ngân hàng trung ương hoặc các ngân hàng/tổ chức khác.

Nếu so sánh với thị trường tiền ảo – crypto, bạn sẽ nhận ra rằng dự án tiêu biểu nhất chính là AAVE vì nó có cách thức hoạt động tương đồng khá nhiều với ngân hàng thương mại.

Hậu quả của hiện tượng Bank Run và cách giải quyết

Sau khi đã định nghĩa được khái niệm Bank Run là gì, ở phần tiếp theo hãy cùng tìm hiểu về hậu quả mà hiện tượng này mang đến nếu như chúng diễn ra.

Bank Run mang lại hậu quả như thế nào?

Hiện tượng rút tiền hàng loạt sẽ có tác động rất lớn đến phía ngân hàng và thậm chí nếu không có bất kỳ phương án giải quyết kịp thời thì ngân hàng sẽ phải đối diện với nguy cơ bị phá sản. Vì các ngân thương mại thường sẽ có mối liên hệ với nhau và chính vì điều này mà khi có một ngân hàng phá sản sẽ gây ra tác động tiêu cực đến tất cả hệ thống ngân hàng. Lý giải cho sự suy sụp của cả hệ thống này như sau:

• Các khách hàng trực thuộc những ngân hàng khác sẽ dễ bị tác động bởi những tin đồn tiêu cực và trở nên sợ hãi, lo lắng dẫn đến việc gấp rút đi rút tiền
• Các ngân hàng đang trong tình trạng khách hàng rút tiền hàng loạt phải đi vay nợ và huy động vốn tại những tổ chức tài chính hoặc các ngân hàng khác. Điều này sẽ khiến cho ngân hàng này rơi vào bờ vực phá sản mà kéo theo đó là tài sản của các ngân hàng liên quan cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự việc này.

Chính vì những lý do trên, nếu như không có bất kỳ phương án giải quyết nào nhanh chóng thì hiện tượng Bank Run tại các ngân hàng thương mại lớn sẽ tạo ra một rủi ro báo động đối với toàn bộ hệ thống ngân hàng và thậm chí là kéo theo nền kinh tế bị tác động tiêu cực.

Cách giải quyết sự kiện Bank Run

Lịch sử đã chứng kiến nhiều lần hiện tượng rút tiền hàng loạt xảy ra, từ đó hệ thống ngân hàng phải tạo ra một kế hoạch trong việc quản trị rủi ro và đồng thời là dự phòng nhiều phương án giải quyết trong trường hợp này. Một trong những cách giải quyết có thể được kể đến như: ngân hàng trung ương có quyền sắp xếp và sửa đổi mức dự trữ bắt buộc sao cho phù hợp nhất để có thể tăng tính thanh khoản. Trường hợp khác là tiến hành hiệp ước Basel với mục đích hạn chế tối đa tỷ lệ rủi ro trong kinh doanh của các ngân hàng thương mại.

Tuy nhiên khi có dấu hiệu rút tiền hàng loạt xảy ra tại các ngân hàng thương mại thì các ngân hàng có thể vận dụng một số phương án sau để chặn hoặc xử lý kịp thời trước khi vấn đề xuất hiện:

• Tạm dừng hoạt động kinh doanh: khi ngân hàng rơi vào tình trạng Bank Run có thể thông báo tạm dừng hoạt động hoặc có thể tiến hành một vài biện pháp để có thể tránh được việc rút tiền trong thời điểm này. Từ đó làm dịu tâm lý của khách hàng và có thêm nhiều thời gian tìm ra hướng giải quyết tốt nhất.
• Bổ sung tính thanh khoản: khi ngân hàng đang chịu ảnh hưởng tiêu cực của Bank Run thì nên bổ sung kịp thời tính thanh khoản cho hệ thống thông qua việc vay vốn từ ngân hàng trung ương hoặc các ngân hàng khác.
• Giải quyết thông qua bảo hiểm: ngân hàng thương mại có thể mua loại bảo hiểm tiền gửi trước đó để có thể đảm bảo an toàn cho khách hàng đã gửi tiền. Sau đó, thông qua loại bảo hiểm này để có thể làm yên lòng khách hàng và đồng thời đưa ra nhiều hướng giải quyết khác nhau để thuyết phục khách hàng không thực hiện rút tiền trong thời điểm này.
• Nhờ sự can thiệp của ngân hàng trung hợp: nếu sự kiện Bank Run xảy ra và đang dần dẫn đến tình huống xấu nhất là rơi vào bờ vực phá sản, thì ngân hàng thương mại có thể đề nghị phía ngân hàng trung ương đưa ra biện pháp can thiệp hay có thể thu mua lại. Cách giải quyết này được đánh giá là an toàn khá cao khi đảm bảo được sự bền vững của toàn bộ hệ thống ngân hàng và quyền lợi tốt nhất của khách hàng.

Điểm qua các sự kiện Bank Run trong lịch sử

Trong thị trường tài chính truyền thống

Theo dòng lịch sử đã ghi nhận nhiều sự kiện rút tiền hàng loạt diễn ra và kéo theo đó là những cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng. Năm 1029, sau sự kiện Đại suy thoái diễn ra, người dân Hoa Kỳ đã rơi vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng khiến họ mất niềm tin vào những ngân hàng và đưa ra quyết định dự trữ tiền mặt. Những thông tin liên quan đến vấn đề không thể rút được tiền tại các ngân hàng đã bị đồn thổi trên toàn nước Mỹ và đã kéo theo rủi ro rút tiền hàng loạt trong những năm 1930.

Khi nhắc đến sự kiện rút tiền hàng loạt tại các ngân hàng nhiều người sẽ nghĩ ngay đến một số cái tên tiêu biểu như: Silicon Valley, Washington Mutual (Wamu) và Wachovia.

Ngân hàng Silicon Valley

Tháng 3 năm 2023, ngân hàng Silicon Valley đã ra tuyên bố phá sản. Có thể nói rằng đây là một trong các sự kiện lớn của ngành tài chính Mỹ khi SIlicon Valley là một trong số những ngân hàng lớn nhất của thung lũng Silicon và nằm trong top 16.

Sự kiện phá sản của ngân hàng Silicon Valley chính là hậu quả điển hình của việc khách hàng đua nhau đến rút tiền khi lo sợ tình trạng tài chính chung không thể bảo đảm an toàn cho số tiền gửi của họ. Cách thức hoạt động của Silicon Valley dựa vào số tiền gửi của khách hàng, từ đó đầu tư vào những cổ phiếu có tính an toàn. Khi FED – Cục dự trữ liên bang Mỹ ưu iên hàng gia tăng mức lãi suất thì các loại cổ phiếu này giảm giá trị.

Trong trường hợp này, mức vốn đầu tư cho công nghệ và bảo hiểm gần như sẽ bị chững lại hay nghiêm trọng hơn là có khả năng bị giảm sút mạnh. Điều này sẽ kéo theo việc dòng tiền gửi của khách hàng bị ứ đọng và chậm lại nên khách hàng đã đồng loạt rút tiền. Khi đó, công ty mẹ của ngân hàng Silicon Valley là SVB Financial Group đã phải tiến hàng bán lỗ cổ phiếu cùng với trái phiếu để có thể cân bằng sổ sách. Sự kiện Bank Run tại ngân hàng Silicon Valley đã gây ra ảnh hưởng tiêu cực khi thị trường đang trong tình trạng khủng hoảng.

Ngân hàng Washington Mutual

Ngân hàng Washington Mutual thông báo phá sản vào năm 2008. Trong thời điểm đó, tổng số tài sản của ngân hàng này ước tính lên đến 310 tỷ đô và sự kiện phá sản này đã tạo ra sự chấn động trong nền lịch sử của Hoa Kỳ. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến sự phá sản của ngân hàng Washington Mutual, trong đó yếu tố ảnh hưởng lớn nhất là sự vỡ nợ khi đã cho vay và thế chấp trong những thị trường không đủ mạnh mẽ.

Thêm vào đó, ngân hàng này còn vướng vào nhiều rắc rối và cản trở khi đồng loạt khách hàng đã yêu cầu rút 16.7 tỷ đô tại ngân hàng chỉ trong vỏn vẹn 2 tuần. Cuối cùng, ngân hàng Washington Mutual đã được mua lại với giá 1,9 tỷ đô la bởi JPMorgan Chase.

Wachovia Bank

Wachovia Bank cũng không thoát khỏi tình trạng phá sản khi đồng loạt khách hàng đã yêu cầu rút hơn 15 tỷ đô chỉ trong vỏn vẹn 2 tuần kể từ khi ngân hàng này báo cáo kết quả hoạt động ở mức ấm. Sau đó, Wells Fargo đã chi ra 15 tỷ đô để mua lại Wachovia Bank.

Nhìn chung, các yêu cầu rút tiền tại Wachovia Bank đều là các tài khoản thương mại. Đây là những tài khoản có số dư không nằm trong diện được bảo hiểm của FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) và vì thế đã làm cho số dư bị suy giảm một cách trầm trọng và không nằm trong diện giới hạn của FDIC.

Trong thị trường tiền điện tử – crypto

Thị trường tiền ảo crypto cũng ghi nhận nhiều sự kiện rút tiền hàng loạt xảy ra và hậu quả để lại rất trầm trọng, vì khác với ngân hàng thương mại, thị trường này sẽ không nhận được sự hỗ trợ từ phía chính phủ hoặc pháp lý bảo vệ. Tiêu biểu của sự kiện này phải kể đến là sản FTX.

Với ngân hàng truyền thống đều có quyền dự trữ lại 1 phần vốn, vì thế với số tiền gửi của khách hàng thì phía ngân hàng có thể sử dụng chúng cho các mục đích đầu tư khác, chẳng hạn như cho người khác vay. Còn trong thị trường Crypto sẽ không như vậy khi số tiền gửi của khách hàng trên sàn giao dịch thì vẫn là tiền của họ. Các sàn giao dịch trên thị trường tiền ảo bắt buộc phải dự trữ lại toàn bộ số tiền này và không có quyền sử dụng chúng với bất kỳ mục đích nào khác.

Tuy nhiên, sàn FTX đã có các hành vi vi phạm đến những nguyên tắc đề ra khi đã sử dụng số tiền gửi của khách hàng cho mục đích riêng của tổ chức này. Khi đó toàn bộ số tiền gửi của khách hàng đều bị mất đi và từ đó dẫn đến tin tức tiêu cực được lan truyền về tình hình tài chính của sàn giao dịch này. Các tin tức được nổ ra thì đồng loạt các nhà đầu tư vào sàn yêu cầu rút tiền, nhưng lúc này sàn FTX đã không còn tiền để cho nhà đầu tư rút.

Điều này đã dẫn đến việc sàn FTX nhanh chóng bị phá sản, chưa kể đến là kéo theo rất nhiều hệ lụy khác cho những tổ chức tài chính khác có liên quan đến sàn này.

Khi sự kiện rút tiền hàng loạt diễn ra, đa số các khách hàng đều không thể đưa ra được những phản ứng kịp thời. Trong một Cryptocurrency, sự hoang mang và lo lắng của khách hàng thường rất dễ lây lan, đặc biệt khi có sự xuất hiện của một token gốc đang có những dấu hiệu suy giảm mạnh về giá trị. Hiện tượng này có thể dễ tạo nên hiệu ứng Snowball Effect, dẫn đến việc nền tảng giao dịch sẽ dần trở nên không còn giá trị chỉ trong thời gian ngắn có thể vài giờ hoặc vài ngày. Trong trường hợp token mất đi giá trị hoặc sàn đóng cửa thì các nhà đầu tư dễ bị rơi nguy cơ cao mất toàn bộ số tiền của mình tại sàn.

Giới thiệu một số cách đề phòng và ngăn chặn hiện tượng Bank Run xảy ra

Đối với thị trường tài chính truyền thống

Để có thể phòng tránh được tình trạng hỗn loạn nếu sự kiện rút tiền hàng loạt xảy ra tại ngân hàng, chính phủ của mỗi quốc gia đã đề ra những biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro và mức thiệt hại từ các ngân hàng thương mại. Một trong các cách hiệu quả phòng tránh hiện tượng Bank Run xảy ra là yêu cầu các ngân hàng bắt buộc phải có nguồn dự trữ trong mức giới hạn nhất định của tổng số tiền khách hàng gửi đang có dưới hình thức tiền mặt. Biện pháp này đã được Cục Dự trữ Liên bang Mỹ giảm xuống mức 0 với lý do vì các chính sách và công cụ tiền tệ khác đã được tạo ra.

Thêm vào đó, vào năm 1933 phía Quốc hội Hoa Kỳ đã thành lập nên FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation) với mục tiêu bảo đảm an toàn số tiền gửi ngân hàng với các vụ phá sản của ngân hàng trong thời kỳ trước đó. Mục đích chính của việc thành lập công ty này là có thể đảm bảo sự ổn định và củng cố niềm tin của người dân với hệ thống tài chính của quốc gia.

Đơn vị này đã cung cấp cho khách hàng khi gửi tiền vào ngân hàng một gói bảo hiểm có giá trị là $250.000, tuy nhiên đây là gói dành cho người gửi là tổ chức mà không phải dành cho toàn bộ cá nhân tham gia gửi tiền. Có thể hiểu là, nếu như một ngân hàng nào đó rơi vào tình trạng phá sản thì tổng số tiền gửi từ khách hàng tại ngân hàng đó sẽ được công ty này đảm bảo với số tiền là $250.000.

Thêm vào đó, các ngân hàng cần phải có những bước tiếp cận một cách chủ động để có thể phòng tránh khi phải đối mặt với hiện tượng rút tiền hàng loạt diễn ra một cách bất ngờ. Ngân hàng có thể sử dụng biện pháp đóng cửa tạm thời để hạn chế việc khách hàng đồng loạt đến rút tiền. Vào ngày nghỉ lễ của ngân hàng năm 1933, cựu tổng thống Hoa Kỳ Franklin D. Roosevelt đã đề ra biện pháp mới khi kêu gọi thanh tra với mục đích là đảm bảo tính thanh khoản của các ngân hàng thương mại giúp họ duy trì hoạt động.

Đối với thị trường tiền điện tử

Nhìn chung trong thị trường Crypto vẫn chưa xuất hiện nhiều sự kiện rút tiền hàng loạt. Tuy nhiên, bởi đặc thù tính chất thị trường thiếu ổn định và gần như là không có sự chế tài nào để bảo vệ sự an toàn cho các nhà đầu tư, vì thế vẫn có khả năng rất cao diễn ra hiện tượng Bank Run ở thị trường này. Dưới đây là một số cách đề phòng và biện pháp giải quyết nếu trường hợp rút tiền hàng loạt diễn ra tại sàn:

• Rút tiền từ các sàn giao dịch về tài khoản cá nhân theo định kỳ. Đây được xem là một trong các cách thức để có thể bảo vệ nhà đầu tư thoát khỏi rủi ro rút tiền hàng loạt tại các sàn giao dịch. Cần có sự hạn chế trong việc để khoản tài sản có giá trị cao trong sàn giao dịch. Thay vào đó, nhà đầu tư có thể lưu trữ tài sản của mình trong ví cá nhân, vì trong trường hợp Bank Run diễn ra rất khó để nhà đầu tư phát hiện nhanh cho đến khi ví của bạn trên sàn này bị khóa.
• Cẩn thận trong lựa chọn sàn giao dịch và phải ưu tiên sàn có tính thanh khoản cao. Trên thực tế, tiền điện tử là nguyên nhân làm cho tính thanh khoản của các sàn giao dịch trở nên thấp hơn, từ đó rất dễ dẫn đến việc xuất hiện các rủi ro tiềm ẩn so với thời kỳ thị trường trong giai đoạn khủng hoảng. Do đó, nhà đầu tư cần phải lựa chọn các sàn giao dịch có quy mô lớn, mức độ uy tín và tính thanh khoản cao, khối lượng giao dịch trong ngày lớn.
• Tham gia vào nhiều sàn giao dịch: nhà đầu tư nên cố gắng tham gia vào nhiều sàn giao dịch khác nhau với mục đích phân bổ nguồn tài sản của mình. Qua đó, sẽ giảm thiểu rủi ro từ những ảnh hưởng của sự kiện Bank Run nếu xảy ra trên sàn giao dịch.
• Tham gia vào các sàn giao dịch đã được kiểm toán: một trong những yếu tố cực kỳ quan trọng mà nhà đầu tư cần phải chú ý đến là tìm kiếm các sàn giao dịch đã được kiểm toán bởi các tổ chức uy tín trên thế giới. Vì điều này sẽ có thể giúp cho nhà đầu tư có thể dễ dàng nắm bắt được thông tin sàn giao dịch có công khai các khoản dự trữ thế chấp thông qua tiền điện tử của khách hàng tham gia hay không. Một số sàn giao dịch uy tín, quy mô lớn và được kiểm toán mà bạn có thể tham khảo như: Binance, Coinbase, OKX.
• Cần cập nhật tin tức về thị trường thường xuyên vì có thể nói rằng tiền điện tử là một trong các ngành công nghiệp dễ biến động nhất và gần như là thay đổi một cách liên tục. Chính vì vậy mà các nhà đầu tư cần phải thường xuyên cập nhật các thông tin liên quan trong ngày về thị trường tài chính và kinh tế, thêm vào đó là các thông tin về sàn giao dịch bạn đang tham gia để phòng ngừa những tình huống bất ngờ xảy ra.

Các nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường Crypto cần có những kiến thức nhất định trước khi quyết định đầu tư, vì đây là thị trường không dưới sự bảo vệ của pháp lý. Khi có được các kiến thức cơ bản về thị trường và các mối rủi ro xung quanh sẽ giúp các nhà đầu tư có khả năng bảo vệ những tài sản của mình tốt nhất.

Trên đây là các thông tin về sự kiện Bank Run là gì, có thể nói rằng hiện tượng Bank Run luôn là nguy cơ dẫn đến các cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng mà khó ai có thể lường trước. Vì thế việc phát hiện, phòng tránh và dự phòng các phương án giải quyết là điều vô cùng quan trọng đối với bất kỳ ngân hàng thương mại nào cần làm.