5 khuynh hướng hành vi nên tránh để không ảnh hưởng xấu đến quyết định giao dịch!

Bộ não là trung tâm điều khiển của cơ thể, đồng thời là nơi đưa ra các quyết sách về những hành vi hằng ngày trong cuộc sống cũng như trong giao dịch. Các khuynh hướng hành vi được đưa ra bởi não bộ có thể ảnh hưởng đến các quyết định giao dịch tài chính và đầu tư nhiều hơn chúng ta tưởng.

Hãy cùng tìm hiểu 5 khuynh hướng trong tâm lý học hành vi có thể khiến ta đưa ra những quyết định giao dịch sai lầm cũng như cách khắc phục chúng nhé.

Kế toán nhận thức (Mental accounting)

Đây là loại khuynh hướng hành vi đề cập đến quyết định tiêu tiền của nhà giao dịch dựa trên nguồn gốc của số tiền đó và mục đích của nó. Với lối tư duy như thế này, người ta thường “gán” nguồn tiền của mình vào những mục đích khác nhau, và rồi để lại những ảnh hưởng cực kỳ to lớn đến quyết định đầu tư, giao dịch của cá nhân.

Để làm rõ khái niệm này, hãy lấy con số 10 triệu đồng làm dẫn chứng thiết thực. Cũng là con số 10 “tròn trĩnh” ấy, nhưng chúng ta thường sẽ tiêu xài thỏa thích nếu biết được đó là một “lợi nhuận bất ngờ” (hay còn gọi là windfall gain – một khoản tiền may mắn có được) và ngược lại, sẽ cố gắng dành dụm nó khi bản thân nhận thức được đấy là đồng tiền mồ hôi nước mắt mình làm ra.

Vì thế, các nhà giao dịch thường có khuynh hướng chi mạnh tay hơn với các khoản lời khi giao dịch, dẫn đến việc vốn họ thường bị đuối. Khi bạn mạnh tay với các khoản lời giao dịch, chúng ta sẽ có công thức: số tiền lãi + số tiền tiêu - số tiền lỗ sẽ là 1 con số tiệm cận 0 hoặc âm. Đây là hành động khiến cho lãi của chúng ta mặc dù có, nhưng sẽ không nhiều

Vì thế, hãy thử vạch ra một kế hoạch cụ thể nếu một ngày bạn bất ngờ nhận được một khoản tiền từ “trên trời rơi xuống” mà mình không nghĩ tới, như khoản tiền lãi trong trading chẳng hạn.

Không thích thua lỗ (Loss aversion)

Nghiên cứu năm 2019 xuất bản trên tạp chí Scientific Reports đã chỉ ra rằng mọi người hình thành khuynh hướng né tránh rủi ro thay vì đầu tư sinh lời do hiệu ứng “không thích thua lỗ”. Thầy Robert R. Johnson, giáo sư tài chính tại Đại học Kinh doanh Heider thuộc Đại học Creighton đã nhận định rằng tâm lý sợ thua lỗ lại là “thủ phạm” khiến chúng ta mất tiền. Bởi lẽ, những sai lầm về tài chính bắt nguồn phần lớn là do người ta chấp nhận quá ít rủi ro, chứ không phải là quá nhiều như chúng ta vẫn thường nghĩ.

Khuynh hướng hành vi này khiến chúng ta tránh né những rủi ro nhỏ ngay cả khi chúng có thể rất đáng giá về sau. Điều này lý giải cho tâm lý gồng lỗ sâu, chốt lời sớm hoặc tiết kiệm thay vì đầu tư, dẫu rằng lạm phát sẽ khiến tiền mất đi giá trị nhưng các khoản đầu tư lại sẽ sinh lời, nếu được “ấp” đủ lâu. Để tránh được tâm lý sợ rủi ro này, không để cảm xúc chi phối cũng như đừng để nỗi sợ không ổn định “lu mờ” quyết định đầu tư. Vì vậy, hãy vạch ra chiến lược đầu tư cho bản thân, phân bổ các khoản tiền một cách hợp lý, các khoản đầu tư đúng đắn sẽ đem đến cho chúng ta một nguồn vốn ổn định mai sau.

Tâm lý quá tự tin (Overconfidence bias)

Ngược lại với tâm lý lo sợ các khoản lỗ, việc quá tự tin cũng là một trạng thái phổ biến của các nhà giao dịch khi tin tưởng rằng mình đủ giỏi để “cân” được mọi tình huống. Nghiên cứu cho thấy các cá nhân hình thành tư tưởng “tự tin thái quá” thường không có khả năng quản lý và kiểm soát rủi ro tốt. Hậu quả tiêu cực nhất của khuynh hướng hành vi này nằm ở việc nhà giao dịch sẽ đánh giá quá cao khả năng và kiến thức của bản thân mình, và đưa đến những quyết định hấp tấp và thiếu lý trí. Chẳng hạn như việc họ cho rằng mình sẽ có thể chọn đúng thời điểm của thị trường để mua và bán.

Mẹo cho các “tay mơ” mới tập giao dịch là hãy xin lời khuyên từ các chuyên gia và thường xuyên theo dõi chiến lược giao dịch của mình để cân nhắc bằng nhiều góc nhìn khác nhau. Hơn nữa, đừng mải chăm chăm vào việc dự đoán tình hình ngắn hạn của thị trường mà hãy cân nhắc quản lý vốn thật chặt. Hãy dành thời gian để tìm hiểu và phân tích thị trường, từ đó đưa ra các quyết sách giao dịch tốt vẫn luôn hiệu quả hơn việc dự đoán tình hình ngắn hạn với một tâm lý hên xui may rủi.

Hiệu ứng mỏ neo (Anchoring bias)

Hiện tượng này xảy ra khi nhà giao dịch phụ thuộc quá nhiều vào thông tin ít ỏi ban đầu và đưa ra những quyết định giao dịch về sau. Trong giao dịch, lối suy nghĩ này có thể ảnh hưởng đến quyết định khi nào nên mua hoặc bán. Chính vì các quyết định giao dịch đòi hỏi phải đưa ra nhiều phán đoán phức tạp, nên chúng dễ bị sai lệch và “neo” theo một lối tư duy nhất định.

Ví dụ, một người có thể nắm giữ 1 lệnh lâu hơn bình thường vì họ có tâm lý “neo” vào mức giá cao hơn mức giá họ đã mua. Có thể thấy, giá mua làm sai lệch sự phán xét của họ về giá trị thực của 1 tài sản. Cách duy nhất để khắc phục được điều này chính là thời gian. Hãy dành thời gian nghiên cứu thật kỹ lưỡng và đánh giá vấn đề một cách toàn diện rồi hãy đưa ra quyết định. Hơn nữa, hãy đón nhận và tiếp thu thông tin mới, mặc dù chúng không nhất thiết phải đồng nhất với những gì ta đã được biết.

Nỗi sợ bị bỏ lỡ (Herd behavior bias / FOMO)

“Hiệu ứng đám đông” là tâm lý đuổi theo người khác, thay vì tự mình quyết định dựa trên các dữ liệu tài chính. Tâm lý này có thể hiểu được, người ta chạy theo đám đông đơn giản vì nó đem lại cảm giác an toàn hơn. Ngoài ra, còn có thuật ngữ mang tên “Fear of missing out” (Nỗi sợ bỏ lỡ), ví như việc ai mà có thể yên lòng dậm chân tại chỗ khi bạn bè đồng trang lứa thì đang “ngồi trên đống tiền” nhờ vào giao dịch đâu cơ chứ?

Tuy nhiên, việc chạy theo đám đông không phải lúc nào cũng tốt, mà còn có thể phản tác dụng. Vì tâm lý này có thể tạo ra “bong bóng” khổng lồ, tức là mức giá của một loại tài sản bị thổi phồng vượt quá giá trị thực tế của nó. Chính vì thế, các nhà giao dịch hãy bình tĩnh nhìn nhận lại các lệnh của mình. Để khoản tiền của mình sinh lời trong tương lai, các nhà giao dịch cần hình thành tâm lý “vạch lá tìm sâu”, tìm hiểu thật kỹ về các yếu tố kinh tế căn bản cũng như tài sản mà chúng ta chuẩn bị xuống tiền!

Chúc anh em cuối tuần học được nhiều bài học hay!

Theo dõi các bài viết và nhận định của Dương Sunny tại đây .