Option là gì? Cách giao dịch Hợp đồng quyền chọn hiệu quả

Options (quyền chọn) là gì?

Options (quyền chọn) là một công cụ phái sinh cho phép người nắm giữ nó có quyền bán hoặc mua khối lượng tài sản hàng hóa nhất định với một mức giá cụ thể, được xác định tại một thời điểm rõ ràng trong tương lai.

Ví dụ: Ông A viết giấy cho phép ông B mua 100 cổ phiếu CTCP Hoàng Anh gia Lai (HoSE: HAG) với giá 2.000 đồng/cổ phiếu vào ngày 31/12/2022, loại giấy đó được gọi là Option Contract.

Bản chất của “quyền chọn” chính là một hợp đồng quyền chọn (Option Contract) cho phép người nắm giữ nó thực hiện quyền của mình hoặc không. Lưu ý rằng, nó là QUYỀN và người nắm giữ không có NGHĨA VỤ phải thực hiện nó.

Như ví dụ kể trên, ông B hoàn toàn có quyền không mua 100 cổ phiếu đó với giá 2.000 đồng/cổ phiếu nếu đến ngày 31/12/2022 ông B thấy giá thị trường của HAG rẻ hơn là 1.700 đồng/cổ phiếu.

Trong thị trường tài chính, Option được thực hiện dựa trên tài sản cơ sở là tiền mã hóa, cổ phiếu, hàng hóa, tỷ giá,… với một tần suất giao dịch cao. Hợp đồng quyền chọn thường được sử dụng chủ yếu trong các hoạt động giao dịch đầu cơ.

Tại Việt Nam, hoạt động giao dịch quyền chọn chưa được phổ biến rộng rãi, chủ yếu được thực hiện qua thị trường OTC. Tuy nhiên, Option Contract cực kỳ thịnh hành trên thế giới vì nó giúp nhà đầu tư phòng tránh rủi ro hiệu quả và đem lại lợi nhuận cực kỳ cao.

Quá trình hình thành Option Market (Thị trường quyền chọn)

Thị trường quyền chọn được hình thành và phát triển qua các cột mốc sau:

• Đầu thế kỷ XVIII, giao dịch quyền chọn đầu tiên được thực hiện ở châu Âu và Mỹ. Tuy nhiên, hoạt động của thị trường vào những năm đầu này thất bại bởi vì nạn tham nhũng.
• Vào đầu những năm 1900, Hiệp hội những nhà môi giới và kinh doanh quyền chọn đã được thành lập bởi một nhóm công ty.
• Tháng 4/1973, Chicago Board of Trade (CBOT) thành lập Chicago Board Option Exchange, chủ yếu dành riêng cho trao đổi hợp đồng quyền chọn về cổ phiếu.

Một số loại quyền chọn

Quyền chọn hiện nay được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Trong đó, cách phân loại quyền chọn phổ biến nhất là theo thời gian thực hiện quyền chọn. Bao gồm:

• Quyền chọn kiểu Mỹ (American options): là loại quyền chọn cho phép người nắm giữ có thể thực hiện quyền ở bất kỳ thời gian nào trong thời hạn của hợp đồng.
• Quyền chọn kiểu Châu Âu (European options): là loại quyền chọn mà người nắm giữ chỉ có thể thực hiện vào ngày đáo hạn của hợp đồng.

Ngoài ra, còn có một số loại quyền chọn đặc biệt khác, như:

• Quyền chọn kiểu châu Á (Asian option): Kết quả quyền chọn phụ thuộc vào giá trung bình của tài sản cơ sở đạt đến một tỷ lệ nhất định trong thời hạn hợp đồng
• Quyền chọn “nhìn lại” (Lookback options): Kiểu quyền chọn mà giá lớn nhất hay nhỏ nhất của tài sản cơ sở trong thời hạn hợp đồng sẽ quyết định phần nào lãi, lỗ.
• Quyền chọn có giới hạn (Barrier option): Việc tài sản cơ sở đạt đến hay vượt qua một mức giá xác định trước sẽ quyết định việc lựa chọn thực hiện quyền.

Các yếu tố cấu thành một Hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn hiện nay được cấu thành từ các yếu tố sau:

1. Loại quyền: Quyền chọn mua (Call Options) hoặc Quyền chọn bán (Put Options).
2. Khối lượng giao dịch (Volume): Là số lượng tài sản cơ sở.
3. Tài sản cơ sở: Là bất kỳ một loại tài sản nào trong tài chính, các tài sản cơ sở thường gặp là tiền mã hóa, cổ phiếu, hàng hóa, tỷ giá,..
4. Ngày đáo hạn (Expiry Date): Ngày đến hạn hoặc sắp hết thời hạn giao dịch được xác định trước trong tương lai.
5. Kỳ hạn quyền chọn (Duration): Khoảng thời gian được tính từ Ngày ký kết hợp đồng cho đến Ngày đáo hạn.
6. Giá quyền chọn (Phí quyền chọn – Premium Cost): Là khoản phí mà người nắm giữ cần phải trả cho tổ chức phát hành.
7. Giá thực hiện (Strike Price): Là giá thỏa thuận trước trên hợp đồng quyền chọn. Khi đến ngày đáo hạn, người nắm giữ và người phát hành sẽ mua bán theo mức giá đó.

Để các bạn dễ hiểu hơn lấy ví dụ như sau:

Ngày 01/06/2022, ông B mua từ ông A một hợp đồng quyền chọn cho phép ông B mua lại 200kg gạo với giá 15.000đ/kg vào ngày 31/12/2022. Phí quyền chọn là 100.000đ. Các yếu tố cấu thành hợp đồng quyền chọn này:

• Loại quyền: Quyền chọn mua
• Khối lượng: 200kg
• Tài sản cơ sở: Lúa gạo
• Ngày đáo hạn: 31/12/2022
• Kỳ hạn:  6 tháng (từ ngày 01/06/2022 đến 31/12/2022)
• Phí quyền chọn: 100.000đ
• Giá thực hiện: 15.000đ/kg

Vậy đến ngày 31/12/2022, ông B có quyền mua lại 200kg gạo đó với giá 15.000đ/ký, dù cho giá gạo trên thị trường tại thời điểm đó tăng hay giảm. Nếu không thực hiện quyền, ông B chỉ phải trả mức phí quyền chọn là 100.000đ.

Đặc điểm của hợp đồng quyền chọn

Hợp đồng quyền chọn (Option Contract) cực kỳ gần gũi và phổ biến trong cuộc sống. Nó thường xuyên xuất hiện trong các hoạt động giao thương, buôn bán và thậm chí là trên thị trường tài chính.

• Tài sản cơ sở của hợp đồng quyền chọn là bất kỳ tài sản nào (không cần chuẩn hóa).
• Options (quyền chọn) chủ yếu được giao dịch trên thị trường OTC. Việt Nam chưa có luật định cụ thể nào về hợp đồng quyền chọn.
• Người mua không cần phải ký quỹ trước, nhưng phải trả phí hợp đồng.
• Người nắm giữ có QUYỀN thực hiện quyền chọn, những người phát hành có NGHĨA VỤ thực hiện quyền theo yêu cầu của người nắm giữ.
• Việc thanh toán có thể diễn ra sau hoặc vào thời điểm hết hạn hợp đồng.
• Người nắm giữ có thể đóng vị thế bằng cách tham gia một hợp đồng quyền chọn khác ngược lại với vị thế quyền chọn trước đó.

Phí thực hiện quyền chọn

Phí quyền chọn (Premium Cost), hay nói cách khác là giá mua quyền chọn, là khoản tiền mà người nắm giữ phải trả cho người phát hành, đồng thời không thể truy đòi lại khoản này. Đây được xem là thu nhập của người bán để bù đắp một phần hoặc toàn bộ chi phí khi người nắm giữ thực hiện quyền.

Giá của quyền chọn (Premium Cost) được xác định dựa trên giá trị nội tại và giá trị thời gian. Ví dụ dễ hiểu, sản phẩm có giá trị và thời hạn hợp đồng càng dài thì Premium Cost càng cao và ngược lại. Ngoài các yếu tố đó, phí này còn chịu ảnh hưởng từ cung – cầu của thị trường, lãi suất và thậm chí là dòng tiền của tài sản đó.

Giả sử, phí thực hiện quyền chọn bị tác động bởi ít nhất bốn yếu tố: giá tài sản cơ sở, giá thực hiện, thời gian còn lại cho đến ngày đáo hạn và biến động của thị trường. Quan sát bảng dưới đây để thấy được các tác động khác nhau từ các thành phần này đối với phí thực hiện các quyền chọn mua và bán:

Như đã thấy, giá tài sản và giá thực hiện tác động đến phí thực hiện quyền chọn theo cách tỷ lệ nghịch với nhau. Trong khi đó, thời hạn đáo hạn giảm thì cả phí thực hiện quyền chọn mua và quyền chọn bán đều giảm. Điều này là do các nhà giao dịch sẽ có xác suất thấp hơn để các hợp đồng diễn ra có lợi cho họ. Mặt khác, phí thực hiện quyền chọn tăng cao khi mức biến động của thị trường lớn. Có thể kết luận rằng, phí thực hiện quyền chọn sẽ thay đổi khi bị tác động bởi nhiều yếu tố khác nhau.