Mở ra cánh cửa hợp tác giữa ASEAN và Trung Đông

Trong bối cảnh các nền kinh tế trên thế giới đang tìm kiếm sự đa dạng hóa và hợp tác, ASEAN và Trung Đông (MENA) đều có vị thế thuận lợi để tăng cường quan hệ thương mại và đầu tư. Theo báo cáo "ASEAN Perspectives" mới đây của Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC, sự bổ trợ kinh tế giữa hai khu vực này mở ra nhiều cơ hội hợp tác tiềm năng.

Hành lang thương mại ASEAN-MENA: Bước khởi đầu đầy hứa hẹn

HSBC nhận định nền tảng của hành lang thương mại ASEAN-MENA nằm ở tổng giá trị thương mại đạt hơn 126 tỷ USD trong năm 2023. Tuy nhiên, cán cân thương mại hiện chưa cân bằng, với xuất khẩu từ ASEAN sang MENA chỉ bằng một phần ba so với giá trị nhập khẩu.

Mặc dù xuất khẩu từ ASEAN sang MENA đang tăng trưởng ở mức hai con số kể từ 2024, ASEAN vẫn liên tục ghi nhận mức thâm hụt thương mại lớn với khu vực này. MENA cũng chỉ chiếm một thị phần nhỏ trong tổng xuất khẩu của ASEAN, ngay cả ở những nước xuất khẩu nhiều nhất như Indonesia và Thái Lan.

Tuy nhiên, báo cáo của HSBC cũng chỉ ra một số điểm sáng, như việc Thái Lan xuất gần 20% ô tô sang Trung Đông, hay Malaysia xuất 17% dầu cọ sang khu vực này. Điều này cho thấy tiềm năng xuất khẩu một số sản phẩm đặc thù của ASEAN sang thị trường Trung Đông.

HSBC cho rằng rào cản tự do hóa thương mại, với thuế suất bình quân ở mức cao tại cả hai khu vực, là một trong những nguyên nhân khiến lượng xuất khẩu từ ASEAN sang Trung Đông còn hạn chế. Tuy nhiên, các nhà làm chính sách đã nhận diện được vấn đề này và có những nỗ lực thúc đẩy tự do thương mại giữa hai khu vực.

Singapore là quốc gia ASEAN duy nhất đã ký hiệp định thương mại tự do với các nước thành viên GCC (Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh) từ 2013. Các nước ASEAN khác như Malaysia và Indonesia cũng đã khởi động đàm phán hoặc ký hiệp định thương mại tự do với các quốc gia riêng lẻ trong khối. Ở tầm khu vực, một hiệp định thương mại tự do giữa ASEAN và GCC đã được Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đề xuất vào tháng 10/2023, đánh dấu sự khởi đầu cho một mối quan hệ hợp tác chính thức mới.

Về phía ASEAN, khu vực này có lượng nhập khẩu cao hơn từ MENA, với thị phần bình quân 6% và tập trung chủ yếu vào lĩnh vực năng lượng (nhiên liệu). HSBC ước tính tiềm năng thương mại chưa khai phá giữa hai khu vực có thể lên đến 47 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tiềm năng chưa khai phá của ASEAN sang MENA có thể đạt gần 30 tỷ USD, tương đương với kim ngạch xuất khẩu thực tế.

Dòng FDI từ MENA vào ASEAN: Xu hướng đa dạng hóa

Bên cạnh thương mại, báo cáo của HSBC cũng chỉ ra xu hướng các nhà đầu tư MENA ngày càng để mắt tới ASEAN. Về đầu tư, hình thức gián tiếp là chủ đạo với dòng vốn mạnh mẽ chảy vào Malaysia, Indonesia và Singapore.

Mặc dù quy mô còn hạn chế, dòng FDI từ MENA vào ASEAN có xu hướng đa dạng, tập trung nhiều vào lĩnh vực bất động sản, tài chính và khai thác mỏ. Trong những năm gần đây, sự quan tâm ngày càng gia tăng của các nhà đầu tư MENA đối với các lĩnh vực như du lịch, năng lượng tái tạo và thực phẩm của ASEAN cũng đang thu hút sự chú ý.

Khai thác tiềm năng du lịch và xuất khẩu lao động

Báo cáo của HSBC cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của kết nối con người giữa hai khu vực. Với sản phẩm du lịch đa dạng, ASEAN đã trở nên phổ biến với du khách MENA sau đại dịch. Mặc dù du khách từ MENA chỉ chiếm khoảng 2% tổng lượng du khách đến ASEAN, sức chi tiêu của họ lại rất đáng chú ý. Chẳng hạn, du khách MENA có xu hướng ở lại Thái Lan lâu gấp đôi mức bình quân và chi tiêu nhiều hơn 30%.

Thái Lan đã nỗ lực đa dạng thị trường nguồn để thúc đẩy phục hồi ngành du lịch. Trong năm 2023, nước này đã thu hút hơn nửa trong số 1,1 triệu du khách MENA đến ASEAN. Cục Du lịch Thái Lan cũng đã vượt 50% chỉ tiêu thu hút du khách từ Trung Đông trong năm ngoái.

Trong khi đó, Philippines lại có lộ trình khác với MENA thông qua kiều hối từ xuất khẩu lao động. Tổng kiều hối chiếm gần 10% GDP của Philippines, trong đó riêng Trung Đông đã chiếm 17% trong năm 2023. Mặc dù con số này đã giảm so với đỉnh của năm 2017, nó phản ánh cơ hội việc làm tại khu vực Trung Đông vẫn hấp dẫn đối với lao động ASEAN.

Tổng quan, báo cáo "ASEAN Perspectives" của HSBC đã chỉ ra những cơ hội và tiềm năng hợp tác giữa ASEAN và Trung Đông trên nhiều lĩnh vực, từ thương mại, đầu tư, đến du lịch và xuất khẩu lao động. Trong bối cảnh các nền kinh tế đang tìm kiếm sự đa dạng hóa và bổ trợ lẫn nhau, việc tăng cường kết nối và hợp tác giữa hai khu vực này hứa hẹn sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, cả ASEAN và Trung Đông cần nỗ lực hơn nữa trong việc tháo gỡ các rào cản thương mại, thúc đẩy tự do hóa và tạo điều kiện thuận lợi cho dòng chảy thương mại và đầu tư. Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ cũng như nguồn nhân lực cũng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc gia tăng sức hấp dẫn và năng lực cạnh tranh của mỗi khu vực.

Nguồn: HSBC