Trung Quốc Kêu Gọi Xóa Bỏ Thuế Quan: Cơ Hội Hạ Nhiệt Căng Thẳng Thương Mại hay Đòn Gió Đàm Phán Chiến Lược?

Vào thứ Sáu, Bộ Thương mại Trung Quốc chính thức kêu gọi Hoa Kỳ xóa bỏ toàn bộ các mức thuế quan đã áp dụng trong hơn ba năm qua, đánh dấu một bước ngoặt tiềm năng trong mối quan hệ thương mại song phương đầy biến động. Động thái này không chỉ phản ánh mong muốn cải thiện quan hệ kinh tế giữa hai siêu cường mà còn đặt ra những câu hỏi chiến lược lớn hơn về cấu trúc thương mại toàn cầu, chuỗi cung ứng, và vai trò chính trị của thương mại trong thời kỳ cạnh tranh địa chính trị gia tăng.

Chiến Tranh Thương Mại: Di Sản Kéo Dài Từ 2018

Cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, bùng nổ từ năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump, đã chứng kiến hàng loạt mức thuế áp đặt lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa, từ đậu nành đến linh kiện điện tử. Mục tiêu chính là để gây áp lực lên Trung Quốc trong các vấn đề như bảo hộ sở hữu trí tuệ, tiếp cận thị trường và kiểm soát công nghệ. Nhưng hệ quả thì sâu rộng hơn nhiều:

Giảm mạnh dòng chảy thương mại song phương, đặc biệt trong các mặt hàng công nghiệp chủ lực.

Chuỗi cung ứng toàn cầu tái cấu trúc, chuyển hướng sang các quốc gia như Việt Nam, Mexico và Ấn Độ.

Lạm phát chi phí đầu vào ở Mỹ do hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trở nên đắt đỏ hơn.

Và suy yếu niềm tin vào thương mại tự do toàn cầu, khi các quy tắc WTO bị phớt lờ hoặc không đủ mạnh để xử lý tranh chấp.

Vì Sao Trung Quốc Lên Tiếng Ngay Bây Giờ?

Việc Trung Quốc chọn thời điểm này để thúc đẩy gỡ bỏ thuế quan không phải là ngẫu nhiên:

Nền kinh tế Trung Quốc đang phục hồi yếu ớt sau đại dịch. Xuất khẩu - một trụ cột tăng trưởng quan trọng - đang chịu sức ép từ cầu yếu ở phương Tây và rào cản thương mại.

Chiến dịch thúc đẩy FDI (đầu tư trực tiếp nước ngoài) của Bắc Kinh đang gặp khó khăn khi nhiều tập đoàn đa quốc gia tái định hướng đầu tư sang Đông Nam Á.

Mỹ bước vào mùa bầu cử 2024–2025, khiến mọi hành động đối ngoại đều mang màu sắc chính trị. Trung Quốc có thể đang thử “thăm dò” dư luận và chính sách tiềm năng nếu Trump quay lại nắm quyền.

Căng thẳng công nghệ tiếp diễn, với các lệnh cấm xuất khẩu chip AI, thiết bị bán dẫn, và hạn chế đầu tư vào lĩnh vực công nghệ chiến lược của Trung Quốc từ Mỹ – khiến việc xoa dịu thương mại truyền thống có thể là “cửa phụ” để kéo giãn áp lực.

Liệu Washington Có Nhượng Bộ?

Chính quyền Biden hiện tại vẫn giữ lại phần lớn thuế quan từ thời Trump, như một công cụ đàm phán hoặc biện pháp bảo vệ ngành sản xuất nội địa. Mặc dù có một số áp lực từ các doanh nghiệp Mỹ muốn gỡ bỏ hàng rào thương mại để giảm chi phí, nhưng ba yếu tố có thể khiến Mỹ “án binh bất động”:

Nỗi lo mất điểm chính trị nếu bị xem là “mềm yếu” với Trung Quốc trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị gay gắt.

Chủ nghĩa bảo hộ đang lên ngôi tại cả hai đảng chính trị lớn của Mỹ.

Chiến lược "decoupling" (tách rời chiến lược) trong công nghệ, đầu tư và chuỗi cung ứng vẫn là ưu tiên, nên việc tháo gỡ thuế quan sẽ trái chiều nếu không kèm theo nhượng bộ từ Bắc Kinh.

Kịch Bản Ảnh Hưởng Đến Thị Trường Toàn Cầu

Nếu bất ngờ có một thỏa thuận tháo gỡ thuế quan, kịch bản thị trường có thể diễn ra như sau:

✅ Tích cực:

Chứng khoán toàn cầu tăng mạnh, nhất là các cổ phiếu liên quan đến logistics, sản xuất công nghiệp, bán lẻ và công nghệ.

Hàng hóa cơ bản và nguyên vật liệu phục hồi do kỳ vọng tăng trưởng thương mại.

Đồng Nhân dân tệ và các đồng tiền châu Á khác tăng giá, phản ánh kỳ vọng tăng trưởng xuất khẩu.

❗ Nhưng cũng có rủi ro:

Áp lực lạm phát tại Mỹ có thể tăng trở lại, nếu nhu cầu tiêu dùng nhập khẩu gia tăng mạnh.

Rủi ro chính sách tiền tệ phức tạp hơn, khi Fed sẽ phải tính toán lại lộ trình lãi suất nếu thương mại tăng tốc nhanh chóng.

Căng thẳng công nghệ vẫn là điểm nghẽn, không dễ tháo gỡ dù thương mại hàng hóa có được cải thiện.

Góc Nhìn Chiến Lược: Không Chỉ Là Câu Chuyện Thuế

Câu chuyện thuế quan chỉ là một phần trong bức tranh lớn hơn về cuộc cạnh tranh địa chính trị toàn diện giữa hai cường quốc. Trung Quốc có thể muốn làm mềm mặt trận thương mại để tập trung hơn vào tự cường công nghệ và mở rộng ảnh hưởng tại Nam bán cầu. Trong khi đó, Mỹ có thể giữ lập trường cứng rắn để duy trì vị thế và đòn bẩy chiến lược.

Kết luận:
Yêu cầu xóa bỏ thuế quan của Trung Quốc là tín hiệu rõ ràng về một nỗ lực "giảm nhiệt" chiến lược, nhưng vẫn còn quá sớm để kỳ vọng một bước ngoặt lớn. Với những lợi ích và rủi ro đan xen, thị trường toàn cầu cần theo dõi sát các diễn biến đàm phán và thái độ của Mỹ trong những tháng tới. Mọi thỏa thuận thương mại, nếu có, sẽ không chỉ là vấn đề kinh tế, mà còn là tính toán địa chiến lược thời đại mới.