Tỷ giá hối đoái và các yếu tố chủ chốt ảnh hưởng đến tỷ giá

Tỷ giá hối đoái là thuật ngữ thường dùng để so sánh giá trị và sức mạnh giữa hai loại tiền tệ khác nhau. Ngoài việc nêu lên mối tương quan về giá trị thì tỷ giá hối đoái còn là một công cụ để đánh giá sức mạnh kinh tế vĩ mô và là nơi phản ánh chính sách tài chính của các quốc gia. Vậy tỷ giá hối đoái thực chất là gì? Các yếu tố nào tác động đến tỷ giá? Phương thức vận hành phía sau của nó như thế nào?

1. Tỷ giá hối đoái là gì?

Tỷ giá hối đoái (còn được gọi là tỷ giá trao đổi ngoại tệ, tỷ giá Forex, tỷ giá FX hoặc Agio) giữa hai tiền tệ là tỷ giá mà tại đó một đồng tiền này sẽ được trao đổi cho một đồng tiền khác. Nó cũng được coi là giá cả đồng tiền của một quốc gia được biểu hiện bởi một tiền tệ khác. Ví dụ, một tỷ giá hối đoái liên ngân hàng của yên Nhật (JPY, ¥) với đô la Hoa Kỳ (US$) là 91 có nghĩa là 91 Yên sẽ được trao đổi cho 1 USD hoặc 1 USD sẽ đổi được 91 Yên.

Thông thường, tỷ giá hối đoái được báo giá bằng cách sử dụng từ viết tắt của đơn vị tiền tệ quốc gia mà nó đại diện. Ví dụ: từ viết tắt USD đại diện cho đô la Mỹ, trong khi EUR đại diện cho đồng euro. Cho nên tỷ giá giữa đồng euro và đô la sẽ là EUR / USD . Trong trường hợp của đồng yên Nhật, đó là USD / JPY,…

Tỷ giá hối đoái có thể được thả nổi tự do hoặc cố định . Tỷ giá hối đoái thả nổi tự do tăng và giảm do những thay đổi trên thị trường ngoại hối . Một tỷ giá hối đoái cố định sẽ được gắn với giá trị của một loại tiền tệ khác. Ví dụ, đồng đô la Hồng Kông được chốt với đô la Mỹ trong phạm vi từ 7,75 đến 7,85. 2 Điều này có nghĩa là giá trị của đô la Hồng Kông so với đô la Mỹ sẽ vẫn nằm trong phạm vi này.

Tỷ giá hối đoái bao gồm tỷ giá giao ngay và tỷ giá hối đoái kỳ hạn – dựa trên kỳ vọng tiền tệ tăng hoặc giảm so với giá giao ngay. Giá trị tỷ giá kỳ hạn có thể dao động do những thay đổi trong kỳ vọng đối với lãi suất tương lai. Ví dụ, giả sử rằng các nhà giao dịch có quan điểm rằng khu vực đồng euro sẽ nới lỏng chính sách tiền tệ so với Hoa Kỳ Trong trường hợp này, các nhà giao dịch có thể mua đồng đô la so với đồng euro, dẫn đến giá trị của đồng euro giảm.

2. Cách vận hành của tỷ giá hối đoái

Giao dịch tiền tệ hay giao dịch ngoại hối chính là cơ cấu đằng sau tỷ giá hối đoái, các giao dịch sẽ được tính theo cặp: chẳng hạn như USD / CAD, EUR / USD hoặc USD / JPY. Chúng đại diện cho đô la Mỹ (USD) so với đô la Canada (CAD), đồng euro (EUR) so với USD và USD so với yên Nhật (JPY).

Cũng sẽ có một mức giá liên quan đến mỗi cặp, chẳng hạn như 1,2569. Nếu giá này được liên kết với cặp USD / CAD, điều đó có nghĩa là anh em phải trả 1,2569 CAD để mua một USD. Nếu giá tăng lên 1,3336, thì bây giờ phải trả 1,3336 CAD để mua một USD. USD đã tăng giá trị (CAD giảm) vì bây giờ nó tốn nhiều CAD hơn để mua một USD.

Trong thị trường ngoại hối, tiền tệ giao dịch theo  lô (lot) bao gồm lô nhỏ, lô tiêu chuẩn và lô siêu nhỏ. Một lô siêu nhỏ có giá trị 1.000 đơn vị của một loại tiền nhất định, một lô nhỏ là 10.000 và một lô tiêu chuẩn là 100.000.

Khi giao dịch trên thị trường ngoại hối phi tập trung, các giao dịch diễn ra theo các khối tiền tệ nhất định theo lô như trên, nhưng anh em có thể giao dịch bao nhiêu khối tùy thích. Ví dụ: anh em có thể giao dịch 7 lô siêu nhỏ (7.000), 3 lô nhỏ (30.000) hoặc 75 lô tiêu chuẩn (7.500.000).

Đặc biệt là thị trường ngoại hối là thị trường có quy mô và thanh hoản cực lớn – khối lượng giao dịch  trên thị trường ngoại hối nói chung là rất lớn. Ví dụ, giao dịch trên thị trường ngoại hối đạt trung bình 6,6 nghìn tỷ đô la mỗi ngày vào tháng 4 năm 2019, theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế.

Các trung tâm thương mại và là nơi tập trung các giao dịch ngoại hối lớn nhất là London, New York, Singapore, Hong Kong và Tokyo. Và các trung tâm giao dịch này tương ứng với các phiên giao dịch trên thị trường forex.

3. Các yếu tố quyết định tỷ giá hối đoái

Đồng tiền có giá trị cao hơn làm cho hàng hóa nhập khẩu của một quốc gia ít đắt hơn và hàng hóa xuất khẩu của quốc gia đó đắt hơn ở thị trường nước ngoài. Đồng tiền có giá trị thấp hơn làm cho hàng hóa nhập khẩu của một quốc gia trở nên đắt hơn và hàng hóa xuất khẩu của quốc gia đó rẻ hơn trên thị trường nước ngoài.

Tỷ giá hối đoái cao hơn có thể làm xấu cán cân thương mại của một quốc gia, trong khi tỷ giá hối đoái thấp hơn có thể được kỳ vọng sẽ cải thiện nó. Cho nến sẽ có nhiều yếu tố quyết định tỷ giá hối đoái.

Nhiều yếu tố trong số này có liên quan đến mối quan hệ thương mại giữa hai nước đại diện cho hai loại tiền tệ được trao đổi hay giao dịch trên thị trường – các yếu tố này bao gồm 6 yếu tố chính:

3.1. Sự khác biệt trong lạm phát

Thông thường, một quốc gia có tỷ lệ lạm phát thấp hơn liên tục thể hiện giá trị tiền tệ tăng lên, khi sức mua của quốc gia đó tăng lên so với các loại tiền tệ khác. Trong nửa cuối thế kỷ 20, các nước có lạm phát thấp bao gồm Nhật Bản, Đức và Thụy Sĩ, trong khi Mỹ và Canada chỉ đạt được mức lạm phát thấp sau đó một thời gian.

Những quốc gia có lạm phát cao hơn thì đồng tiền của họ giảm giá so với đồng tiền của các đối tác thương mại của họ. Điều này cũng thường đi kèm với lãi suất cao hơn.

3.2. Sự khác biệt về lãi suất

Lãi suất, lạm phát và tỷ giá hối đoái đều có mối tương quan cao. Bằng cách điều khiển lãi suất, các ngân hàng trung ương gây ảnh hưởng lên cả lạm phát và tỷ giá hối đoái, và việc thay đổi lãi suất sẽ tác động đến lạm phát và giá trị tiền tệ. Lãi suất cao hơn mang lại cho những người cho vay trong một nền kinh tế lợi tức cao hơn so với các nước khác. Do đó, lãi suất cao hơn sẽ thu hút vốn nước ngoài và khiến tỷ giá hối đoái tăng.

Tuy nhiên, tác động của lãi suất cao hơn sẽ được giảm nhẹ nếu lạm phát ở quốc gia này cao hơn nhiều so với các quốc gia khác, hoặc nếu các yếu tố bổ sung thúc đẩy đồng tiền đi xuống. Mối quan hệ ngược lại tồn tại đối với lãi suất giảm – nghĩa là lãi suất thấp hơn có xu hướng làm giảm tỷ giá hối đoái.

3.3. Thâm hụt tài khoản hiện tại

Tài khoản vãng lai là cán cân thương mại giữa một quốc gia và các đối tác thương mại, phản ánh tất cả các khoản thanh toán giữa các quốc gia về hàng hóa, dịch vụ, lãi suất và cổ tức. Thâm hụt trong tài khoản vãng lai cho thấy quốc gia đang chi tiêu cho hoạt động ngoại thương nhiều hơn số tiền kiếm được và họ đang vay vốn từ các nguồn nước ngoài để bù đắp thâm hụt.

Nói cách khác, quốc gia này đòi hỏi nhiều ngoại tệ hơn những gì họ nhận được thông qua việc bán hàng xuất khẩu và nó cung cấp nhiều ngoại tệ hơn so với nhu cầu của người nước ngoài đối với các sản phẩm của mình. Cầu ngoại tệ dư thừa làm giảm tỷ giá hối đoái của đất nước cho đến khi hàng hóa và dịch vụ trong nước đủ rẻ đối với người nước ngoài, và tài sản nước ngoài quá đắt để tạo ra doanh số cho lợi ích trong nước.

3.4. Nợ công

Các quốc gia sẽ tham gia tài trợ thâm hụt quy mô lớn để chi trả cho các dự án công và tài trợ của chính phủ. Trong khi hoạt động như vậy lại kích thích nền kinh tế trong nước, các quốc gia có thâm hụt công và nợ lớn lại kém hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Nguyên nhân? Một khoản nợ lớn khuyến khích lạm phát, và nếu lạm phát cao, khoản nợ đó sẽ phải được thanh toán bằng đô la, từ đó làm suy yếu đồng tiền quốc gia do phải đổi sang USD để trả nợ.

Trong trường hợp xấu nhất, chính phủ có thể in tiền để trả một phần nợ lớn, nhưng việc tăng cung tiền chắc chắn gây ra lạm phát. Hơn nữa, nếu chính phủ không thể giải quyết thâm hụt của mình thông qua các biện pháp trong nước (bán trái phiếu trong nước, tăng cung tiền), thì chính phủ phải tăng cung trái phiếu để bán cho người nước ngoài, do đó hạ giá trái phiếu.

Cuối cùng, một khoản nợ lớn có thể khiến người nước ngoài lo ngại nếu họ tin rằng đất nước có nguy cơ không thực hiện được các nghĩa vụ của mình. Người nước ngoài sẽ ít sẵn sàng sở hữu chứng khoán bằng đồng tiền đó nếu rủi ro vỡ nợ là lớn. Vì lý do này, xếp hạng nợ của quốc gia (ví dụ được xác định bởi Moody’s hoặc Standard & Poor’s) là một yếu tố quan trọng quyết định tỷ giá hối đoái của quốc gia đó.

3.5. Điều khoản thương mại

Một tỷ lệ so sánh giá xuất khẩu với giá nhập khẩu, các điều khoản thương mại liên quan đến tài khoản vãng lai và cán cân thanh toán . Nếu giá hàng hóa xuất khẩu của một quốc gia tăng với tỷ lệ lớn hơn giá nhập khẩu, thì các điều khoản thương mại của quốc gia đó đã được cải thiện một cách thuận lợi.

Các điều khoản thương mại ngày càng tăng cho thấy ‘nhu cầu lớn hơn đối với hàng xuất khẩu của đất nước. Điều này dẫn đến việc tăng doanh thu từ xuất khẩu, làm tăng nhu cầu về tiền tệ của đất nước (và tăng giá trị của đồng tiền).

Nếu giá hàng xuất khẩu tăng với tỷ lệ nhỏ hơn giá hàng nhập khẩu, giá trị của đồng tiền sẽ giảm so với các đối tác thương mại của nó.

3.6. Hiệu quả kinh tế

Các nhà đầu tư nước ngoài chắc chắn phải tìm đến các quốc gia ổn định, có nền kinh tế phát triển mạnh để đầu tư vốn. Một quốc gia có những thuộc tính tích cực như vậy sẽ thu hút các quỹ đầu tư ra khỏi các quốc gia khác được coi là có nhiều rủi ro về chính trị và kinh tế hơn. Ví dụ, bất ổn chính trị có thể gây mất niềm tin vào tiền tệ và sự dịch chuyển vốn sang tiền tệ của các quốc gia ổn định hơn.

4. Từ lý thuyết đến thực tiễn

Anh em có thể thấy tác động của yếu tố nợ công lên sức mạnh của đồng Euro thông qua chỉ số EXY từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá hối đoái của đồng euro với cá đồng tiền khác. Nợ công tại các nước EU đã ở mức cao kỷ lục vào năm 2021 khi tình hình đại dịch có xu hướng gia tăng mạnh.

Tại các nước Bỉ, Tây Ban Nha, Pháp, Síp, Bồ Đào Nha, I-ta-li-a mức nợ công đã vượt ngưỡng 100% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Hy Lạp hiện là quốc gia thành viên EU có gánh nặng nợ nghiêm trọng nhất, lên đến khoảng 200% GDP. Chính điều này đã tác động làm suy yếu giá trị đồng tiền chung euro.

Thâm hụt tài khoản vãng lai cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá hối đoái. Vào năm 2009, mức thâm hụt tài khoản vãng lai trong quý IV/2009 là 100,9 tỷ USD (bằng 2,8% GDP) và của quý III/2009 là 102,3 tỷ USD (bằng 2,9% GDP).

5. Kết luận

Tỷ giá hối đoái ảnh hưởng đến các yếu tố thu nhập khác như lãi suất, lạm phát và thậm chí cả lãi vốn từ chứng khoán trong nước. Trong khi tỷ giá hối đoái được xác định bởi nhiều yếu tố phức tạp thường khiến anh em bối rối khi cần phải xác định nhưng chung quy chỉ có 6 yếu tố chính tác động như đã trình ở trên.